गर्भपतनबारे जान्नैपर्ने कुराहरु
के हो गर्भपतन
गर्भको भ्रुणलाई पाँच सय ग्राम भन्दा कम हुँदै वा आफै बाँच्न सक्ने अवस्था आउनुभन्दा पहिलानै तुहाउने वा फाल्ने कार्यलाई गर्भपतन भनिन्छ । गर्भको भ्रुण पाँच सय ग्रामको हुनलाई लगभग २२ हप्ता लाग्ने गर्छ । गर्भपतन मुख्यतया दुई किसिमले हुन्छ ।
१. स्पनट्यानियस एबोर्सन
शरीरको आन्तरिक प्रक्रियाले गर्दा भ्रुण आफै बाहिर निस्कनेलाई प्राकृतिक गर्भपतन वा ‘स्पनट्यानियस एबोर्सन’ भनिन्छ ।
कारणहरू:
वंशाणुगत वा गर्भवतीमा क्रोमोजोमको विकृति
हर्मोनको समस्याहरू जस्तैं मधुमेय, थाइराइडको समस्या, अण्डाशयको गडबडी आदि
पाठेघर र अन्य अंगको विकासमा गडबडी
पाठेघरको संक्रमण
लक्षणहरू:
गर्भवतीमा निम्न समस्या देखिए गर्भपतन भएको हुन सक्छः
योनीबाट रगत बग्नु वा रगतको चोक्टा निस्कनु,
तल्लो पेट दुख्नु,
जाँच
- भिडियो एक्सरेबाट गर्भपतन भएको नभएको र भ्रुणको अवस्थाबारे थाहा पाउन सकिन्छ ।
- रगतको मात्राको जाँच ।
- पिसाब जाँचबाट गर्भ रहेको या नरहेको थाहा पाउन सकिन्छ ।
उपचार
गर्भमा भ्रुण ठीक रहे या नरहेको र मुटुको चाल देखिएको वा नदेखिएको भन्ने यकिन भिडियो एक्सरेबाट गर्न सकिन्छ । यदि मुटुको चाल देखिएमा र भ्रुणको अवस्था सामान्य देखिए त्यसलाई यथावत राख्न पनि सकिन्छ । तर, पछि पनि रगत बग्न सक्ने र गर्भपतन हुने सम्भावना भने रहन्छ ।
यस्तो अवस्थामा गर्भवतीले प्रशस्त आराम र चिकित्सकको सल्लाह अनुसार औषधिको प्रयोग गर्नुपर्र्छ । भ्रुणको अवस्था राम्रो नभएमा, मुटुको चाल नदेखिएमा वा भ्रुण आधा वा पुरै निस्किसकेको छ भने पाठेघरलाई सफा गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसको निम्ती तालिमप्राप्त र दक्ष चिकित्सकले अपरेसनमार्फत बाँकी रहेको भ्रुण निकाल्नु पर्ने हुन्छ ।
२. इन्ड्युसड एबोर्सन
कुनै साधन वा बाहिरी विधीको प्रयोगले भ्रुण बाहिर निकाल्ने प्रक्रियालाई ‘इन्ड्युसड एबोर्सन’ भनिन्छ । त्यसको निम्ती कानुनी तरिकाले सरकारबाट अनुमति प्राप्त सुरक्षित गर्भपतन सेवा दिने संस्थाबाट गर्भपतन गराउनुपर्छ । जथाभावी गर्भपतन गराउनु गैरकानुनी मानिन्छ । कानुनी तवरले गरिने गर्भपतन औषधि खुवाएर वा चिकित्सकले अपरेसन कक्षमा सक्सन एण्ड इभ्याकुयसन विधीबाट गर्छन ।
नेपालमा गर्भपतन कानुन
नेपालमा गर्भपतनलाई १ चैत २०५८ मा सरकारले कानुनी मान्यता दिइएको हो । मुलुकी ऐनको ११औं संसोधनले निम्न अवस्थामा गर्भपतन गर्न पाउने कानुनी व्यवस्था गरेको छः–
- १२ हप्ता ननाघेको अनिच्छित गर्भलाई गर्भवती स्वयंको राजीखुसीमा
- जबरजस्ती वा हाडनाता करणीबाट रहन गएको १८ हप्तासम्मको गर्भ भएमा
- गर्भवतीको ज्यानमा खतरा वा शारीरिक वा मानसिक रूपले स्वास्थ्यमा असर पर्ने अवस्थामा
- विकलाड्ड शिशु जन्मन सक्ने अवस्थामा चिकित्सकको सल्लाहमा जुनसुकै समयमा
- सरकारी अस्पताल वा नेपाल सरकारबाट अनुमति लिएर सुरक्षित गर्भपतन सेवा दिने संस्थाबाट मात्र गर्भपतन सेवा लिनुपर्छ
- जथाभावी औषधि सेवनले ज्यानै जान सक्छ ।
कतिपयले आफै मेडिकल सपबाट गर्भपतनको औषधि किनेर खाने गर्छन । त्यसो गर्न‘ सरासर आफ्नो स्वास्थ्यलाई दाउमा राख्नु हो । गर्भवती अवस्थामा गर्भ पाठेघरमै रहेको वा नरहेको यकिन गरेर मात्र औषधि सेवन गर्नुपर्र्छ । त्यसको निम्ती औषधि सेवन अघि भिडियो एक्सरे गर्न जरुरी हुन्छ ।
गर्भ पाठेघर भन्दा अन्य ठाउँमा रहेमा र गर्भपतनको औषधि सेवन गरेमा त्यो फुट्न गई रक्तश्राव भएर ज्यानै पनि जान सक्छ । त्यसैले गर्भपतन गराउनु अघि एकपटक चिकित्सकको सल्लाह लिएर मात्रै औषधि सेवन गर्नुपर्छ ।
