नेपालमा कोरोना महामारीसँगै मानसिक स्वास्थ्यको महामारी पनि बढ्दै छः डा. बराल



Download our app to get more features

नेपाल मात्रै होइन पुरै विश्व नै कोरोना महामारीको चपेटामा रहेको बेला सबै त्रसित बनेका छन् । ठोस उपचार र औषधि नहुँदा कोरोना महामारीबाट जोगिन समस्या भएको बेला खोपले भने थोरै राहत दिने काम गरेको छ । तर, कोरोना महामारीका कारण करौडौं मानिसले रोजगारी गुमाए भने कतिपयलाई पारिपारिक सम्बन्ध बनाउन समस्या निम्त्यिायो । जसलाई नकार्न सकिँदैन ।

नेपाल मात्रै होइन विश्वभर नै कोरोनाका कारण मानिसहरूमा मानसिक समस्या अर्को महामारी जस्तै बन्न थालेको छ । कोरोनाको पहिलो लहरमा नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषदले गरेको अध्ययन अनुसार कोरोना महामारीका कारण ८० प्रतिशतमा मानसिक स्वास्थ्य सम्बन्धी समस्या देखिएको थियो । जसमा रोजगारी गुम्नु प्रमुख कारण थियो भने पारिवारिक सम्बन्ध अर्को कारण थियो ।

नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको विषयमा त्यति धेरै छलफल हुने गरेको पाइँदैन । त्यसले गर्दा मानसिक स्वास्थ्य समस्या भएका व्यक्तिहरू खुलेर समाजमा आउन नसकिरहेको अवस्था सिर्जना भएको पाइन्छ । हामीले मानसिक स्वास्थ्यलाई विशेष रुपमा ध्यान दिन नसक्दा त्यसले विभिन्न जटिल समस्याहरू निम्ताइरहेको छ । नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको अवस्था र उक्त विषयमा सरकारले गरिरहेको कार्यक्रमको बिषयमा नसर्ने रोग तथा मानसिक स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख डा. फणिन्द्र प्रसाद बरालसँग गरिएको यो कुराकानीको सम्पादित अंश प्रस्तुत गर्दैछौंः 

नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको अवस्था कस्तो छ ?
नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको अवस्था हेर्दा चिन्ताजनक नै छ । मलाई लाग्छ अहिले कोभिड महामारीसँगै मानसिक स्वास्थ्यको पनि महामारी छ । नेपालको तथ्याङ्क हेर्ने हो भने कुल जनसङ्ख्याको १० प्रतिशत व्यक्तिहरूलाई मानसिक स्वास्थयको समस्या हुने गरेको देखाएको छ । त्योसँगै हाम्रा अस्पतालमा आउने ५ जना बिरामीहरूमा १ जना व्यक्ति कुनै न कुनै मानसिक स्वास्थ्यको समस्या लिएर पुग्ने गरेको देखिन्छ । 

नेपाल प्रहरीको तथ्याङ्क नै हेर्ने हो भने वर्षेनि आत्महत्याको केसहरू बढीरहेका छन् । नेपालमा १ दिनमा १८ देखि १९ जनाले आत्महत्या गर्ने गरेको प्रहरीको तथ्याङ्कले देखाउछ । त्यसैले समग्रमा भन्ने हो भने नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको समस्या भयावह देखिएको छ । 

मानसिक स्वास्थ्यभित्र कस्ता समस्याहरू बढी मात्रामा देखिएका छन् ?
मानसिक स्वास्थ्यलाई हामीले दुई प्रकारबाट हेर्छौ । एउटा सामान्य खालको मानसिक स्वास्थ्य समस्या र अर्को कडा खालको मानसिक स्वास्थ्य समस्या । 

सामान्य मानसिक स्वास्थ्य समस्या भित्र एन्जाइटि, डिप्रेसन, स्ट्रेस डिसअर्डरहरू आदि पर्दछन् । यस्ता समस्या सामान्य व्यक्तिहरूमा पनि हुँन सक्दछ । तर यो समस्या भएपनि स्वयम व्यक्तिहरूलाई थाहा नहुँन सक्दछ । 

कडा खालको मानसिक स्वास्थ्य समस्यामा मानसिक रुपमा बिच्छिप्त हुने, परिवारबाटै टाढिने, सामाजिक रुपमा नै मानसिक स्वास्थ्य समस्या देखिने खालका पर्दछन् ।

नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको समस्या कुन उमेर समुहलाई बढी देखिने गरेको छ ?
मानसिक स्वास्थ्यको समस्या यो उमेर समुहलाई छैन भन्नुभन्दा पनि सबै उमेर समुहलाई कुनै न कुनै खालको समस्याहरू छन् । तर, अहिले देखिएकोमा धेरै जति मानसिक स्वास्थ्यको समस्या एउटा किशोर अवस्थाका व्यक्तिहरूलाई र अर्को वृद्धा अवस्थाका व्यक्तिहरूलाई देखिएको छ ।

कुन अवस्थामा मनोचिकित्सक वा मनोपरामशकर्ताको सहयोग लिने ?
कुनै पनि एउटा व्यक्तिले लगातार दुई हप्ता सम्म राम्रोसँग काम गर्न नसकेमा,घरमा गर्ने दैनिक क्रियाकलापमा गर्न नसकेमा, कामलाई केन्द्रीकृत हुन नसकेको अवस्थामा मनोचिकित्सक वा मनोपरामशकर्ताको सहयोग लिनुपर्दछ । तर, कुनै पनि व्यक्तिले एकदिन, दुई दिन राम्रोसँग काम गर्न सकेन पछि सामान्य अवस्थामा नै काम गर्न सक्छ भने त्यतिमै आत्तिएर मनोचिकित्सक वा मनोपरामशकर्ताको मा जानु पर्दैन । 

नेपालमा मनोचिकित्सको जनशक्ति कम छ तर मानसिक स्वास्थ्यको समस्या बढिरहेको छ,यसलाई कसरी व्यवस्थापन गर्दै हुनुहुन्छ ?
अहिले नेपालमा करिब दुई सय जना जति मनोचिकित्सकहरू छन् । त्यो सङ्ख्यालाई साह्रै कम भन्न मिल्दैन । नेपालमा अहिले धेरै मेडिकल कलेजहरुमा मनोचिकित्सकको विशेषज्ञताको पढाई सुरु भइसकेको छ,त्यसले दैनिक मनोचिकित्सकहरू उत्पादन भइरहेका छन् । 

यद्यपी, नेपालको जनसङ्ख्या अनुसार मनोचिकित्सकहरूको यो सङ्ख्या एकदम न्यून हो । त्यसकारले अहिले हामीले विभिन्न खालका काउन्सिलिङ्गको कोर्षहरु निर्माण गरेका छौं । त्यो प्याकेजहरु हामीले स्थानिय तहको स्वास्थ्य चौकीका स्वस्थ्यकर्मीहरुलाई तालिम दिइरहेका छौं । त्यसले मानसिक स्वास्थ्यका समस्याहरुलाई सम्बोधन गर्छ भन्ने लागेको छ । 

नेपाली समाजमा मानसिक स्वास्थ्यलाई सहज रुपमा लिइदैन, यो विषय आम नागरिकलाई बुझाउन के गर्दै हुनुहुन्छ ?
मानसिक स्वास्थ्य पनि एउटा रोग हो । रोग जसलाई पनि लाग्न सक्छ । अन्य रोग लाग्दा हामीले खुलेर औषधी खान्छु भन्न सक्ने तर म डिप्रेसनको औषधि खाँदै छु भन्न नसक्ने । यो अवस्था नेपाली समाजमा छ । तर, यो सबै हुनुमा जनचेतनाको कमी भएको मलाई लाग्छ । यसलाई हामीले चिर्नु आवश्यक छ । हिजोको दिनमा मानसिक स्वास्थ्यको जुन अवस्था थियो त्यो भन्दा धेरै सुधारिएको छ अहिले । 

जतिबेला म मेडिकल कलेजमा पढ्दै थिए, त्यतिखेर मानसिक स्वास्थ्यको अवस्था झनै भयावह थियो । आजभोलि कम्तीमा पनि मलाई डिप्रेसन जस्तो छ,म चिकित्सककोमा जान्छु भन्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । 

तर, पनि हाम्रो समाजले मानसिक स्वास्थ्यलाई सहजै रुपमा लिने गरेको अवस्था छैन । त्यसलाई चिर्ने भनेको जनचेतना नै हो । हामीले यसलाई चिर्नका लागि स्वास्थ्यकर्मी, शिक्षक, विभिन्न अभियान्ताहरु, सञ्चारमाध्यमबाट जनचेतना फैलाउने कामहरु गरिरहेका छौं ।

 

(डा. बराल वरिष्ठ कन्सल्टेन्ट मेडिकल जनरलिस्ट प्रमुखको रुपमा इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा अन्तर्गतको नसर्ने रोग तथा मानसिक स्वास्थ्य शाखामा कार्यरत छन्)

Last modified on 2022-02-06 07:00:28


फेसबुकबाट तपाईको प्रतिक्रिया

Related Posts