वल्र्ड डेन्टल एशोसियसनसँगको सहकार्यमा नेपाल डेन्टल एशोशियसनले पनि आउँदो मार्च २० मा विश्व मुख स्वास्थ्य दिवस मनाउँदैछ । दिवसका अवसरमा नेपालका सरोकारवालाहरुले विभिन्न औपचारिक, अनौपचारिक र स्वास्थ्य जाँचका कार्यक्रमहरु राखेका छन् । उनीहरुले यसपालीको दिवसलाई मुख स्वास्थ्य सेचतनाको अभियानका रुपमा मनाइने भनेका छन् । त्यसो त नेपालमा दाँत तथा मुखस्वास्थ्यका क्षेत्रका बारेमा त्यति छलफल, बहस र काम नभएको सरोकारवालाको गुनासो छ । यसैसन्दर्भमा विश्व मुख स्वास्थ्य दिवसको पूर्वसन्ध्यामा हाम्रोडक्टरकर्मी मधुसुदन ढकालले नेपाल डेन्टल एशोसियसनका अध्यक्ष डा.सन्तोषमान राजभण्डारीलाई पाँचवटा प्रश्न गरेका छन् । 

१. डेन्टल एशोसियसनको स्थापना र यसको औचित्य के हो ? 
नेपाल डेन्टल एशोसियसनको स्थापना २०४७ साल भदौमा भएको हो ।  यसले सुरुदेखि नै देशभर फैलिएर बसेका दन्तचिकित्सक र विशेषज्ञहरुलाई एकीकृत गराएको छ । जसले गर्दा हाम्रा हरेक भूमिका संस्थगत भएका छन् । मुख तथा दन्त स्वास्थ्यको क्षेत्रमा रहेका समस्या, कमजोरीहरुलाई सुधार्दै गुणस्तरीय मुख स्वास्थ्यमा सबै नागरिकको पहुँच पुर्याउने अभियानमा एशोसियसनले संस्थागत रुपमा काम गर्दै आएको छ र आगामी दिनमा पनि यसलाई थप शसक्त ढंगले अघि लानेछौं । यसबाहेक दन्त चिकित्सकको हक हितको लागी पनि हामी उत्तिकै क्रियाशिल छौं । 

२. मार्च २० मा हुन गइरहेको मुख स्वास्थ्य दिवस र यस अवसरमा नेपालमा हुन लागेको कार्यक्रहरुको बारेमा भनिदिनुस् न । 
मार्च २० मा विश्वभरीका मुख तथा दन्त चिकित्सक हरुको छाता संगठन वल्र्ड डेन्टल फेडरेसनको आह्वानमा विश्वभरी नै मुख तथा दन्त स्वास्थ्य दिवस मनाइन्छ । नेपालमा पनी विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइँदै छ । हामीले नेपालमा साताब्यापी रुपमा दिवस मनाउँदै छौं । जसअन्तर्गत हाम्रो एशोसिएसनसँग आवद्ध हरेक डेन्टल क्लिनिकले एक सातासम्म निशुल्क दाँत जाँच गर्ने, मार्च २०को दिन आर्मी अफिसर्स क्लव भद्रकालीमा सरोकारवालाहरुसँगको सहकार्य र सक्रियतामा संयुक्त औपचाकि कार्यक्रम गर्ने, सचेतना र जानकारीमूलक पर्चा पम्प्लेट सहित विभिन्न सञ्चार सञ्चारमाध्यमबाट जनचेतना अभिवृद्धि गर्ने, र्याली निकाल्ने कार्यक्रम रहेको छ । यसबाहेक हामी विभिन्न सरोकारवाला निकायसँग नेपालको दन्त चिकित्साक्षेत्रका विविध विषयमा विचार विमर्श र छलफल गर्नेछौं । 

३. नेपालमा मुख तथा दन्तस्वास्थ्यका क्षेत्रमा कस्ता अवसर र चुनौति देख्नुभएको छ ? 
नेपाल जस्तो देशमा चुनौति हरु एकदमै धेरै छन् । हरेक नेपालीमा कम्तिमा पनि एउटा न एउटा मुख या दाँतको समस्या रहेकै हुन्छ । नेपालमात्र नभैकन विशेषगरी दक्षिण एशियाली देशहरुमा, तमाखु, सुर्ती, गुट्खा लगायतका पदार्थहरुको अत्याधिक प्रयोग हुने भएकोले मुखस्वास्थ्यको भयावह अवस्था छ । आममानिसहरुमा मुख स्वास्थको चेतनाको कमीले पनी अवस्था जटिल बनेको हो । अझ मुख्य चुनौति भनेको त नेपालमा दाँत र मुखका १ हजार ९ सय ६० जनामात्र विशेषज्ञ चिकित्सक छन । त्यस्तै ५ सय ७० जना दन्त चिकित्सक रहेका छन । यति जनशक्तीले सबै मानिसलाइ सेवा दिनसक्ने अवस्था छैन । र पनि यही जनशक्ती परिचालन भएर आममानिसलाइ राम्रो सेवा दिनसक्नु आफैमा अवसर र सुखद पक्ष हो । 

४. मुख स्वास्थ्यको प्रवद्र्धनमा सरकारी स्तरबाट के कस्ता सहयोग भएका छन् ? 
सरकारीस्तरमा सनुवाई शून्य प्रायः नै छ । करिब चार दर्जन दन्त चिकित्सकको दरवन्दीले देशको मुख तथा दन्त स्वास्थ क्षेत्रलाइ धानेको छ । यसले सरकार र स्वास्थ मन्त्रालय कति निरीह होला भन्नै आफै अनुमान लगाउनुस्  । धन्न निजी क्षेत्रले दन्त चिकित्साको क्षेत्र धानेको छ । निजी स्वास्थ्य संस्था सञ्चालन सरकारी झन्झट र झमेला पनि हाम्रा लागी समस्याकै विषय हो । स्वास्थ्य जस्तो संवेदनशिल क्षेत्रलाइ सरकारले निःशुल्क गर्नुपर्ने ठाउँमा उल्टै ५ प्रतिशत कर लगाएर जनतालाइ झुक्याउने काम गरेको छ ।  यो समग्र स्वास्थ्य क्षेत्रकै समस्या हो । 

५. अन्त्यमा, नेपालमा मुख तथा दन्त चिकित्सक उत्पादनको अवस्था के छ ? 
पछिल्ला वर्षमा मुख तथा दन्त विशेषज्ञ चिकित्सक तुलनात्मक रुपमा बढिरहेका छन् । नेपालका करिब १२ वटा मेडिकल कलेजबाट वर्षेनी करिब ३ सयका हाराहारीमा उत्पादन भैरहेका छन् । त्यस्तै विदेशमा पढेर आउनेसम्म गर्दा करिब ६ सयको हाराहारीमा उत्पादन हुने गरको छ ।

Hamro Doctor